Innemend jubileumboek Notoarestoen Eenrum eert erflater van het Hogeland
Hij werd geboren in 1916, op Ripperda in Winsum, derde kind van een veehouder. Als Cees Smit over de stal liep, werden de koeien onrustig. Minder geschikt dus voor het boerenbedrijf. Hij deed de HBS in Warffum en wilde daarna sterrenkunde studeren. Zijn vader vond dit maar niks: “Het zou veel geld kosten en uiteindelijk een baan op de tram opleveren.” We zijn in de jaren van de Grote Crisis, de jaren dertig van de vorige eeuw, toen het gewoon was dat een werkloze ingenieur op de tram als conducteur werkte.
Ik ontleen deze gegevens aan een klein boekje waarvan de liefde voor de Notaristuin in Eenrum van de kaft afdruipt. Het boekje ‘Notoarestoen’ is door de stichting achter de tuin uitgegeven ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van deze tuin, dat onnatuurlijke bos ten oosten van Eenrum waarvan op 23 november 1968 de eerste bomen de grond in gingen. Van het arboretum van notaris Smit, later de Notoarestoen genoemd.
Na de HBS vond Cees Smit werk bij de belastingdienst, krijgt een baan als kandidaat-notaris bij Coolman in Eenrum, doet naast zijn werk de studie rechten om zijn meestertitel te behalen en volgt Coolman op als notaris. Wat Smit gedreven heeft om tot de opbouw van een bomen- en planten tuin te komen is niet geheel duidelijk. Waarom heeft een mens een idee – in dat geval nogal groot – en gaat dat ook nog uitvoeren? In de serre en de tuin bij zijn woning, het grote witte huis aan de Hereweg in Eenrum, experimenteert hij al met zaden en soorten grond om zeldzame, buitenlandse bomen tot groei te krijgen. En dan doet zich de kans voor om het plan waar eigenlijk niemand wat in zag, te verwezenlijken. Bij de ruilverkaveling was twee hectaren weiland over gebleven en notaris Smit greep zijn kans en kocht het perceel land aan de rand van het dorp. De eerste stap was de aanleg van een windsingel rond het perceel. In de loop der jaren groeide de tuin. In 1975 maakte zich het gevoel van de schoonheid van de rododendrons zich meester van de gaardenier.
Aanvankelijk haalde hij deze bij kwekers weg, gaandeweg werden ze in het buitenland opgespoord tijdens de talloze reizen van het gezin. Je ziet het gewoon voor je: de notaris komt weer thuis met een koffer vol stekjes. In de loop der jaren bouwde hij een verzameling op van 2000 rododendrons. Een kleine 800 hiervan zijn authentieke wilde soorten waarvan er nog 140 leven. Het geheel levert een sfeervol parkje op, dat internationaal wordt geroemd vanwege de soortenrijkdom.
De onvermijdelijke ouderdom leidt er toe dat het onderhoud van de tuin forse achterstand oploopt, verwildert. Bij zijn overlijden op 1 april 2002 laat notaris Smit een verwaarloosde tuin achter: “De zeldzame rododendrons verdringen elkaar door overbegroeiing en dreigen verloren te gaan wegens gebrek aan licht. De notaris laat een groene erfenis na met een donker toekomstperspectief,” zo zeggen de auteurs het.
Zijn zoon Jan Smit en echtgenote Jetske Knol pakten de draad op. Ze wisten draagvlak voor de tuin scheppen in Eenrum, met het onvermijdelijke Landschapsbeheer Groningen verwierf men subsidies en dan wordt een stichting opgericht. In 2006 wordt de tuin officieel heropend onder de nieuwe naam Notoarestoen, een knipoog naar de Domiestoen in Pieterburen. Er komt een tuinhuis bij de vijver en een jaarlijks voorjaarsfeest om bezoekers te laten genieten: “De honderden rododendrons toveren in het voorjaar de tuin om tot een zee aan geuren en kleuren.”
De Werdegang van het idee tot het vieren van het 50-jarig bestaan van de tuin is innemend gedocumenteerd in het boekje van de hand van Jetske Knol en Janneke Meinardi. Indrukwekkend is dat de stichting in staat is gebleken vrijwilligers te vinden om de restauratie van de tuin te verwezenlijken. Zonder draagvlak geen vrijwilligers, zo eenvoudig is dat. Want de tuin heet dan wel Notoaristoen, maar zonder de talloze uren van de vrijwilligers zou die er niet zijn.
Berto Merx
Notoarestoen. Uitgave stichting Arboretum Notoarestoen Eenrum. Te koop bij Van der Meulen Klompenmakerij en bij Brood & Cadeau in Eenrum. Prijs: 27,50 euro.
